تاریخچه قهوه و طرز تهیه انواع آن /انواع قهوه از نظر نژاد (عربیکا، روبوستا، لیبریکا)

انواع قهوه و شناخت مدل های مختلف آن برای بسیاری از ما با سوال همراه بوده است. وقت‌هایی که خسته هستیم یا روز سختی را گذروندیم، یک فنجان قهوه انتخاب اول بسیاری از ما است. اینکه کدام نوع قهوه بهتر است و یا برای خرید ما مناسب تر می باشد بسته به ذائقه هر شخص متفاوت است، ولی یک نکته مشترک در بین همه وحود دارد، آن هم علاقه به قهوه است.

من به شخصه وقتی به کافی‌شاپ میرم بدون نگاه به منو، وانیلا لاته سفارش میدم! شما ممکن است همین حس را نسبت به اسپرسو داشته باشید به همین خاطرم هست که روش های درست کردن قهوه در دنیا بیش از 40 نوع می باشد.

اما آیا میدانید انواع قهوه ای که نوش جان میکنید از چه نژادی می باشند؟ می‌دانید قهوه مورد علاقه‌تان چگونه تهیه می‌شود؟ با ما همراه باشید تا همه چیز را درباره نژادهای مختلف قهوه بدانید را بررسی کنیم.

آشنایی با انواع قهوه بر اساس نژاد

یک موضوع مهم رو قبل از هرچیزی برای شما بیان کنیم، وقتی از واژه انواع قهوه استفاده می کنیم یک واژه کلی به حساب می آید و ما باید مشخص کنیم از چه نظر؟! چون ما هم می توانیم انواع قهوه را بر اساس طرز تهیه تقسیم بندی کنیم و هم می توانیم از نظر نژاد و یا نوع دم آوری تقسیم بندی کنیم.

ما در این مقاله از نظر انواع نژاد و طرز تهیه، قهوه را برای شما بررسی خواهیم کرد ولی روش های دم آوری قهوه را به خاطر تخصصی بودن در یک مقاله جداگانه قبلاً بررسی کرده ایم.

همانطور که در بخشی از مطلب قهوه چیست در مورد گیاه قهوه مطالعه کردید، گیاه قهوه نژاد های مختلفی دارد که عربیکا، روبوستا و لیبریکا، 3 نوع اصلی آن می باشند. ما در این بخش شما را با این نژاد ها بیشتر آشنا می‌کنیم:

قهوه عربیکا

دانه‌های نژاد عربیکا (arabica) که بیشترین میزان تولید قهوه را در جهان به خود اختصاص داده‌اند، نسبت به انواع دیگر گران‌تر و البته خوش‌طعم‌تر هستند. درخت‌های این نوع قهوه در ارتفاعات 800 تا 2000 متری از سطح زمین کاشته می‌شود و به همین دلیل به آن قهوه کوهی نیز گفته می‌شود.

درخت قهوه عربیکا بومی ارتفاعات یمن، سودان و اتیوپی است اما این روزها کشورهایی مثل برزیل، جامائیکا و کلمبیا بیشترین میزان تولید آن را دارا می باشند و طبق خیلی از نظرسنجی ها در بین انواع قهوه عربیکا؛ قهوه مکزیک و کلمبیا بالاترین کیفیت و طعم را دارا می باشند و در بین برندها قهوه جهان، قهوه ایلی بهترین قهوه عربیکا را تولید می کند.

دانه‌های قهوه عربیکا حدود یک و نیم درصد کافئین دارند که کمتر از نوع روبوستا است. با این حال، چربی و ترشی بیشتری دارند و همین ویژگی باعث می‌شود طعم دلنشین‌تری داشته باشند. از طرفی چون این قهوه در ارتفاعات بالا رشد می کند میزان قند بالاتری دارد و انرژی بیشتری به شما منتقل می کند.

قهوه روبوستا

درخت‌های قهوه روبوستا (که به آن Coffea canephora و Coffea robusta گفته می‌شود) در ارتفاعات پایین تا ارتفاع 800 یا 900 متری کاشته می‌شوند. این درخت‌ها ارتفاع بلندتر و مقاومت بیشتری نسبت به درخت‌های عربیکا دارند.

این نوع قهوه در دنیا کمتر کاشته می‌شود چون طرفداران کمتری دارد. دلیل آن هم میزان بالای کافئین و در نتیجه طعم تلخ‌تر آن است. کسانی که نوشیدنی‌های سنگین و تلخ مثل اسپرسو را ترجیح می‌دهند، رابطه خوبی با قهوه روبوستا دارند.
قهوه روبوستا بیشتر در کشورهای ویتنام، برزیل، اندونزی و هند کاشته می‌شود.

به طور کلی در بین انواع قهوه ، هر وقت به دنبال گرفتن خامه و کرما از نوشیدنیتون بودید باید از قهوه روبوستا استفاده کنید مثل قهوه ترک و اسپرسو که خامه در آنها بسیار مهم می باشد. دانه قهوه اندونزی و جاوا جز بهترین گزینه های روبوستا برای خرید می باشند.

قهوه لیبریکا

دانه‌های لیبریکا نسبت به دیگر انواع قهوه ، کمتر کشت می‌شود و حتی اگر از طرفداران قهوه باشید، احتمالا آشنایی کمی با این نوع دارید. قهوه لیبریکا بومی مناطق مرکزی و غربی آفریقا است اما اکنون در آسیا و امریکا نیز کشت می‌شود.

در قرن نوزدهم همه درخت‌های عربیکای اندونزی دچار بیماری زنگ قهوه شدند و از بین رفتند. به همین دلیل مردم دانه‌های لیبریکا را وارد کردند و به عنوان جایگزین کاشتند. همین مسئله در فیلیپین هم پیش آمد و به این ترتیب لیبریکا جای خود را در آسیا باز کرد. در حال حاضر قهوه لیبریکا یکی از تولیدات اصلی فیلیپین محسوب می‌شود.

عطر و طعم قهوه لیبریکا خاص و متفاوت است و دانه‌های آن پس از بو دادن رایحه دودی یا اسموکی آزاد می‌کنند.

بیشتر بدانید : تاریخچه قهوه

تفاوت انواع قهوه عربیکا و قهوه روبوستا

همانطور که در بالا بیان شد دو نژاد عربیکا و روبوستا اصلی ترین نژادها در بین انواع قهوه می باشند که تفاوت های اساسی نیز با هم دارند. از نحوه کاشت گرفته تا طعم و عطر و بو، اما این تفاوت ها به مواردی که به صورت مختصر در بالا به آن ها اشاره شد محدود نمی‌شود و این دو نژاد حتی در شکل دانه هایشان نیز با یکدیگر تفاوت دارند.

در بین تمام دانه های قهوه اگر دقت کنید یک خط مرکزی وجود دارد. در قهوه عربیکا این خط به خاطر شرایط آب و هوایی اصولاً زیگزاگی می باشد در حالی که در دانه روبوستا این خط صاف است. از طرفی دیگر دانه عربیکا اصولاً جنس سخت تری نسبت به روبوستا دارد.

از آنجایی که شاید تا اینجای کار چشم هایتان خسته شده باشد و یا دیگر میلی به مطالعه متن نداشته باشید ، تصمیم گرفتیم که تفاوت قهوه عربیکا و قهوه روبوستا را با یک اینفوگرافیک جذاب به نمایش بگذاریم تا سریع و ساده با تفاوت این دو نژاد محبوب قهوه آشنا شوید.

تشخیص ظاهری دانه عربیکا و روبوستا

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که زمان خرید دانه قهوه از کجا متوجه شویم که فروشنده ما رو فریب نداده و قهوه روبوستا را به قیمت قهوه عربیکا به ما نفروخته است؟

قبل از هرچیزی باید بگم اصولاً فروشگاه های قهوه اینکار رو نمی کنند و حتی اگر اهل تقلب باشند دوتا قهوه عربیکا را با هم عوض می کنند یا دوتا قهوه روبوستا را با هم. چون دانه های قهوه عربیکا و روبوستا از لحاظ عطر و طعم در زمان دم کشیدن خیلی تفاوت دارند و شما اگر همان موقع خرید متوجه نشوید، قطعا بعد از نوشیدن قهوه متوجه آن خواهید شد و به سراغ آنها خواهد رفت.

ولی تفاوت ظاهری قهوه عربیکا و روبوستا چیست؟

1. شکل ظاهری دانه : اصولاً دانه های عربیکا حالت کشیده تر و به نوعی بیضی شکل می باشند، در حالی که دانه های روبوستا گرد و دایره ای می باشند.

2. خط وسط دانه قهوه : دانه های قهوه همگی دارای یک خط وسط می باشند که این خط در دانه های عربیکا اصولاً کمی حالت منحنی شکل دارند، در حالی که در دانه های روبوستا این خط صاف می باشد.

3. برآمدگی دو طرف : دانه های روبوستا اصولاً تپل می باشند و دو طرف دانه به نوعی لُپ دارند! در حالی که در دانه های عربیکا دو طرف خط وسط تخت می باشد.

4. تفاوت رنگ خط دانه : خط وسط دانه که قبلاً اشاره کردیم در دانه های عربیکا روشن است (سفید یا زرد) در حالی که این خط وسط در دانه روبوستا، معمولاً تیره است (به رنگ خود دانه قهوه)

نکته مهم: این موارد که به آن اشاره کردیم لازم نیست همگی اتفاق بی افتند زیرا در حالت های خاص این بعضی موارد صحیح نمی باشد و در زمان چک کردن دو مورد از آن صادق باشد کافی است؛ به طور مثال قهوه در رست بالا (رست دارک) فرقی نمی کند عربیکا یا روبوستا باشد؛ خط وسط آن کاملاً تیره می شود. 

انواع قهوه بر اساس طرز تهیه

از آنجایی که اصطلاحاتی همچون قهوه اسپرسو ، قهوه ترک و … در بین مردم ایران بسیار رایج است و بعضا فروشگاه های قهوه با این نام قهوه های خود را به مشتریان ارائه می‌کنند ، تصمیم گرفتیم تا در این مطلب که مربوط به انواع قهوه هست، ابهام زدایی انجام داده و برای شما بگوییم که قهوه های اسپرسو ، فرانسه و … نژادی از قهوه نیستند و صرفا نام طرز تهیه قهوه هستند اما به دلیل اینکه پر طرفدار هستند در بین مردم  به این صورت رواج یافته اند.

واضح تر بگوییم در تمام روش های درست کردن قهوه شما از پودر قهوه برای آماده کردن قهوه استفاده می کنید که این پودر یا از قهوه عربیکا می باشد یا از قهوه روبوستا و یا میکسی (ترکیبی) از آنها.

قهوه اسپرسو

خیلی از نوشیدنی‌های محبوب ما بر پایه اسپرسو تهیه می‌شوند اما خوردن یک شات خالص از آن کار هر کسی نیست! اسپرسو روش طرز تهیه قهوه است که ایتالیایی‌ها آن را ابداع کرده‌اند و در آن مقدار کمی آب داغ را با فشار زیاد از بین دانه‌های آسیاب شده می‌گذرانند. البته به این سادگی که به نظر می‌رسد نیست. پیشنهاد می‌کنم از دستگاه‌های تمام اتوماتیک برای این کار استفاده کنید.

تلخ‌ترین و خالص‌ترین نوع قهوه را می‌توانید با استفاده از دستگاه‌های اسپرسو ساز تهیه کنید. انتخاب نوع قهوه به خودتان بستگی دارد اما درجه آسیاب شدن آن بسیار مهم است. برای اسپرسو باید دانه‌ها را تا حدی آسیاب کنید که پودر نهایی شبیه نمک شود. اگر وقتی آب را اضافه کردید، قهوه به هم چسبید و حالت یک توده را پیدا کرد، متوجه می‌شوید که میزان آسیاب کردن مناسب بوده است.

اگر قهوه‌خور حرفه‌ای نیستید با اسپرسو شروع نکنید. بهتر است اول ذائقه‌تان را با انواع ملایم‌تری مثل لاته، موکا یا آمریکانو آشنا کنید. این انواع از ترکیب یک شات اسپرسو با آب جوش یا شیر تهیه می‌شوند و غلظت کمتری دارند.

قهوه فرانسه

قهوه‌ای که با دستگاه‌های قهوه‌ساز قطره‌ای یا فرنچ پرس تهیه می‌شود، در ایران به نام قهوه فرانسه معروف شده است. در واقع در جاهای دیگر دنیا از این عنوان استفاده نمی‌کنند. دانه قهوه‌ای که برای این مدل انتخاب می‌کنید به سلیقه خودتان بستگی دارد. درجه رست قهوه فرانسه باید به صورت مدیوم دارک باشد. درجه آسیاب کردن آن هم بستگی به دستگاهی که استفاده می‌کنید، دارد. در بین انواع قهوه ای که با روش همجواری آب و قهوه دم می کشند؛ هر چه دانه‌ها را بیشتر آسیاب کنید، قهوه غلیظ‌تر می‌شود.

قهوه ترک

خیلی‌ها مثل من بیشتر از عطر و طعم، وسایل و نحوه سرو قهوه ترک را دوست دارند! قهوه‌جوش‌های مسی کوچک، فنجان‌های کوچک زیبا و آب خنکی که قبل از قهوه باید بنوشید. برای تهیه قهوه ترک دانه‌ها را ملایم تفت می‌دهند و بسیار ریز آسیاب می‌کنند. نتیجه نهایی پودری به لطافت آرد می‌شود.

برای هر نفر یک قاشق مرباخوری قهوه و یک فنجان آب سرد داخل قهوه‌جوش بریزید و آن را روی حرارت ملایم بگذارید. زمانی که کف قهوه شروع به بالا آمدن کرد آن را از روی حرارت بردارید.

در بین انواع قهوه فقط قهوه ترک می باشد که لرد آن صاف نمی شود. ولی بهتر است صبر کنید تا کمی ته نشین شود بعد آن را داخل فنجان بریزید. قبل از نوشیدن قهوه، کمی آب سرد بنوشید تا دهان‌تان تازه شود و طعم قهوه ترک را بهتر حس کنید.

قهوه عربی

قهوه عربی ، قهوه ای است که بیشتر در کشور های عرب زبان و یا شهر های جنوبی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد ، قهوه عربی دو مشخصه بسیار مهم دارد ، اول دَله یا همان وسیله ای که در آن قهوه آماده می‌شود ، که در تصویر بالا می‌توانید نمونه ای از آن را مشاهده کنید و دوم ادویه هایی که در زمان تهیه این نوع قهوه به آن اضافه می شود .

نکته مهم در تهیه قهوه عربی این است که قهوه نباید جوش بیاید و به هیچ وجه نباید آن را هم بزنید. معمولا قهوه عربی را شیرین نمی‌کنند.

حالا که با انواع قهوه و روش تهیه آن‌ها آشنا شدید، می‌توانید با توجه به درجه غلظت و میزان کافئین، قهوه مورد نظرتان را انتخاب کنید.